Vlog Discover Stabroek @ Home:
Aflevering 9: https://youtu.be/u9Ib99NwxdA Aflevering 10:
Tijdens de Grote Oorlog 1914-1918 is Nederland neutraal en tracht het dat ook te blijven! De grens met bezet België moest absoluut dicht gehouden worden en werd daarom afgesloten met een prikkeldraadversperring. Aan beide zijden van de grens werd er wacht gelopen, de Duitsers aan de Belgische kant, de Nederlanders op hun grondgebied. Om over de grens te geraken had je de nodige documenten en toelatingen van doen!
Ondanks de strenge controles was de versperring niet waterdicht: goederen en waren werden gesmokkeld, alsook brieven en militaire orders. Er heerste hongersnood in België, met de smokkel van voeding was grof geld te verdienen! Vervelend voor Nederland was vooral dat er duizenden rekruten voor het Belgische leger via Nederland naar Engeland werden gebracht om zo te worden ingezet aan het IJzerfront. Spionnen passeerden voorbij de draad, ook neutrale media en kranten kwamen via Nederland bezet België binnen (en dat was nadelig voor de Duitse propaganda en censuur). En dan waren er de Duitse deserteurs... die verlieten het front en probeerden weg te geraken via de grens tussen België en Nederland.
Om dit alles tegen te gaan, plaatste de Duitse bezetter tussen april en augustus 1915 een extra grens, een draadafspanning onder hoogspanning, de Dodendraad genaamd. Deze liep meestal parallel met de Belgisch-Nederlandse grens van Knokke tot aan de Duitse grens en was 316 km lang. Door het plaatsen van deze dodelijke versperring kon men het aantal wachtposten beperken en de grens hermetisch dichthouden.
In Stabroek echter echter boog de draad af naar het zuiden, weg van de grens om pas terug op de grens te komen voorbij Putte. Daar liep het tracé 500m zuidelijker dan de grensdraad, waardoor het Belgische deel van het dorp letterlijk van de buitenwereld werd afgesloten! De gevolgen lieten zich raden, de bevoorrading van voedsel was heel problematisch, wat leidde tot een echte hongersnood tussen de 2 versperringen.
Op het kruispunt van de Driehoek (het 3-gemeentespunt) kruiste de Dodendraad de hoofdweg tussen Kapellen en Nederland. Er stond een wachthuis: er was paspoortcontrole en controle op smokkel (voedsel werd veel gesmokkeld omdat Belgisch Putte was afgelosten). Er werden zellfs vrouwelijke bewakers ingezet om de vrouwen te kunnen fouilleren. Het checkpoint was open van zonsopgang tot zonsondergang. Een zone van ongeveer 500m rond het checkpoint kon men enkel met een Ausweis betreden; zonder pasje werd men opgepakt of zelfs neergeschoten.
De draad vertoonde hiaten, want er werd gesmokkeld dat het een lust was: brieven (duizenden), tot 30.000 vrijwillige Belgische soldaten en naar schatting 25.000 burgers. En uiteraard ook voedsel. Men kocht soldaten om aan de checkpoints; tegen betaling hielpen passeurs mensen door de draad via tonnen of houten plooiramen beschermd door rubberen fietsbanden die men tss de elektrische bedrading plaatste (men leerde zelfs polsstok-springen om OVER de draad te geraken).
Maar er vielen ook slachtoffers: naast de vele onfortuinlijke dieren, werden er tussen de 800 en 1100 mensen geëlektrocuteerd, waarvan een paar tientallen in en rond Stabroek en Putte (geen exacte cijfers). Ook onvoorzichtige Duitse bewakers vonden de dood aan de draad. Elektriciteit was destijd een behoorlijk onbekend iets, soms met gruwelijke gevolgen.
De Dodendraad was opgebouwd uit houten palen van ca. 1m75 hoog met 4, soms 5 tot wel 6 koperen stroomdraden, aan Belgische zijde gespannen op porseleinen isolatoren. Langs weerszijde werd er een extra 2m hoge versperring met prikkeldraad geplaatst om ongewenste aanraking te vermijden.
Er stond 2000 Volt spanning op de Dodendraad, bij aanraking was men op slag dood en verbrand. De stroom (waarschijnlijk wisselstroom) kwam uit de elektriciteitscentrale van Merksem en liep via Kapellen - een transformator op Hoevense baan - naar een houten schakelhuis nabij Schans van Smoutakker (in de richting Stabroek). De voedingskabel bereikte het schakelhuis via de Heuvels en het Hazenpad. In 1917 kwam Leonard Imbert (Leon Sigaar) om bij een ongeval aan die leiding! Om de x km stond een schakelhuisje met transformator die ook als wachthuis voor de Duitse patrouilles diende.
Er stond niet altijd rechtstreeks stroom op alle draden, men kon wisselen, zelfs tussen de schakelhuisjes apart. Verticale draden zorgden er dan voor dat er altijd spanning was op alle draden!
De Dodendraad werd na de Wapenstilstand van 11/11/1918 bijna direct afgebroken door de lokale bevolking. Hout was schaars, prikkeldraad kostbaar. Dit laatste was trouwens opgeëist door de bezetter in 1915, men nam dus eigenlijk gewoon terug wat was afgenomen. Na verloop van tijd geraakte de Dodendraad in de vergetelheid, tot men er in het begin van de 20e eeuw er weer historische belangstelling voor kreeg!
In Stabroek staan er 2 reconstructies: een naast het Fort van Stabroek, met de 3 draadversperringen maar alvast met moderne plastiek geleiders en een aan Schans van Smoutakker, gemaakt door boswachter Gaston Janssens met originele isolatoren (helaas niet helemaal juist geplaatst). De 2 beschermversperringen zijn hier grotendeels verdwenen.
Wil je nog meer weten? Ik neem je graag mee op een wandeling langsheen de laatste relicten van de Dodendraad! Reserveren kan je via het contactformulier.
--------
Bronnen:
Alles over 'den draad' kan je op deze zeer overzichtelijke website lezen en vinden.
VANNESTE, A., Het eerste 'Ijzeren gordijn'? De elektrische draadversperring aan de Belgisch-Nederlandse grens tijdens de Eerste Wereldoorlog, in: Het tijdschrift van Dexia Bank (2000), p. 39-82. INGELBRECHT, J., Elektrische draadversperring te Putte, in: KERREMANS, J. (red.), Cappellen in den Grooten Oorlog. Een relaas van het leven van elke dag in Cappellen in 1914-1918, Studiegroep WOI, Kapellen, 2014, p. 213-223.
Dodendraad in Stabroek: https://www.youtube.com/watch?v=5b4xlCS5CPs
Door professor Vanneste met veel videomateriaal: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/07/04/dodendraad-knokke/
Bình luận