'Ortelius en de Continental Drift' - Podcast Historische Vertelsels - Wist-je-datje: hier
Abraham Ortelius is een van de eerste wetenschappers die in het laatste kwart van de 16e eeuw, vaststelt dat de contouren van bepaalde continenten bij elkaar hoorden. Door al zijn werk aan zijn Theatrum Orbis Terrarum, de eerste moderne atlas, en de destijds beschikbare kaarten (hertekenen, herschalen, inkleuren), merkte hij op een bepaald moment op dat de kusten van Zuid-Amerika en Afrika goed in elkaar pasten, en hij suggereerde dat de continenten ooit eens als één geheel verbonden waren geweest, maar later uit elkaar zijn beginnen drijven. Ortelius schreef:
"De Amerikas waren ooit verbonden met Europa en Afrika, en het lijkt waarschijnlijk dat de oceanen die nu tussen hen liggen, het gevolg zijn van een interne beweging van de aarde."
Eigenlijk was dit het prille begin van de theorie van de continentale drift, zonder dat hij de krachten die er achter zaten kon onderzoeken, laat staan verklaren.
Op de verklaring en het wetenschappelijke bewijs zouden we nog 300 jaar moeten wachten, tot in de 20e eeuw! In 1912 zal Alfred Wegener, een Duitse meteoroloog en geofysicus én een van de grondleggers van de theaorie van de platentectoniek, het idee van de Continental Drift opnieuw op tafel leggen. Volgens hem waren de continenten ooit met elkaar verbonden, in één supercontinent, Pangaea genaamd, en later zijn ze dan uit elkaar gedreven. Wegener baseerde zijn theorie op het feit dat de kusten van Zuid-Amerika en Afrika goed in elkaar pasten (cfr Ortelius) en op geologische en fossiele overeenkomsten tussen verschillende continenten. Zijn theorie werd aanvankelijk niet echt aanvaard, vooral omdat hij geen mechanisme kon bieden voor hoe de continenten dan wel konden bewegen.
Wie dat deels wel kon, was de Amerikaanse geofysicus Harry Hess. In de jaren 1960 stelde hij voor dat de oceaanbodem uitspreidde, groter werd, door middel van seafloor spreading (zeebodemspreiding), waarbij nieuw gesteente uit de mantel opstijgt en de oceaanbodem zo in tweeën scheurt, en doet bewegen. In de jaren 70 konden andere wetenschappers dan weer bewijzen dat de buitenste schil van de aardkorst uit verschillende tektonische platen bestaat die langzaam bewegen over de meer plastische lagen eronder. Door de ontdekking van mid-ocean ridges en diepe oceaandalen en de observatie van aardbevingen en vulkanisme, bleek onomstotelijk dat de theorie van de platentectoniek wel degelijk klopt en vandaag ook wetenschappelijk is geaccepteerd.
En Abraham Ortelius had dat al gezien in de 16e eeuw! Hij is echt wel een een belangrijke schakel geweest in het in kaart brengen en begrijpen van onze wereldbol, en niet alleen dankzij zijn atlas! Straffe kost.
Bibliografie
Comments