Ik kreeg vandaag een e-mail van een collega gids met daarin een aantal krantenartikelen over Bruegel en 2 van zijn bekendste sneeuwlandschappen: de Volkstelling in Bethlehem en het Winterlandschap met de vogelknip.
Toen ik vorig jaar als gids kon starten in het Museum Mayer van den Bergh, kon ik beide werken - copijen van de hand van Pieter Bruegel de Jonge - rustig bekijken en proberen te doorgronden. Vele dingen vielen me op, maar wat me vooral intrigeerde, waren de schaatsers en de kinderen op hun speciale 'ijs'sleeën. Met hun stokken stuwden ze zich voort op het ijs in wat precies een bootje lijkt. Nader onderzoek vertelde me echter iets heel anders!
Zoals geweten had Pieter Bruegel de Oude zeer veel oog voor details en voor de lokale gebruiken en dagelijkse bezigheden van de mensen die hij schilderde.
Op de Volkstelling kan de kijker rechts op de bevroren rivier 2 kinderen zien die sleeën op het ijs; op het Winterlandschap zie je een kind links van het wak in het ijs vooraan hetzelfde doen.
Ze zitten dus niet in een bootje, maar wel op een kaakslee gemaakt van de onderkaak van een paard waarop een plankje werd bevestigd. In het opstaande deel van de kaakdelen werden gaten gemaakt waardoor men 2 stokken stak; het zitplankje werd dan tussen die 2 stokken vastgezet. Als je goed kijkt zie je - op de Volkstelling - de voorste tanden van het paard nog uitsteken vóór het plankje.
Dergelijke kaaksleeën waren al gekend in de 14e eeuw. Op basis van een archeologische vondst, heeft men er in Den Bosch een replica van gemaakt.
Ook de schaatsen of 'schoverdijnen' van enkele andere personages in beide schilderijen zijn gemaakt van stukken beenderen van een paardenkaak. Niets liet men verloren gaan destijds, het is een recyclage en een circular economy avant la lettre!
Merci Katrijn voor de info!
Bronnen: https://www.flemishmasters.com/nl/evenementen/bruegel-schaatst-op-paardenkaken
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaakslee
https://indebuurt.nl/denbosch/genieten-van/toen-in/toen-nog-slee-maakte-paardenkaak~10576/
Comments